Φέρτε στο μυαλό σας την εικόνα: επιστρέφετε μετά από μια πολύ κουραστική μέρα στη δουλειά και πηγαίνετε στον παιδικό σταθμό να πάρετε το παιδί σας. Με το που σας βλέπει, σάς δίνει την τσάντα του και φωνάζει «δεν βρίσκω το μπουφάν μου» (ενώ δεν ψάχνει καν). Εσείς, κουρασμένοι, εκνευρισμένοι και σε μια απελπισμένη προσπάθεια να γλυτώσετε από τη γκρίνια του, πηγαίνετε μέχρι την κρεμάστρα, παίρνετε το μπουφάν του, το φορτώνεστε κι αυτό και προχωράτε προς την έξοδο. Λίγο πριν βγείτε, το πιτσιρίκι φωνάζει «ξέχασες να πάρεις το μπολ με το κολατσιό μου από το ντουλάπι». Αμέσως... συμμορφώνεστε με τις επιταγές του, συγκρατείτε και το μπολάκι ανάμεσα στο στέρνο και το σαγόνι σας και αναρωτιέστε: πότε έγινα το υπηρετικό προσωπικό του παιδιού μου;

Πριν κάνετε οτιδήποτε για να βοηθήσετε το παιδί σας, σταματήστε για μια στιγμή και αναρωτηθείτε: «μπορεί το παιδί μου να το κάνει αυτό μόνο του;». Αν η απάντηση είναι «ναι» (και θα ξαφνιαστείτε πόσες πολλές φορές είναι), τότε αφήστε το να το κάνει! Διαφορετικά, το μόνο που πετυχαίνετε είναι να του μαθαίνετε πως να είναι ανίκανο να αναλάβει οτιδήποτε!

Πώς θα καταλάβετε εάν κάνετε πάρα πολλά για το παιδί

Υπάρχουν πολλά σημάδια, αλλά τις περισσότερες φορές επιλέγουμε να μην τα δούμε -ίσως επειδή εάν αναλάβουμε οι ίδιοι μια δουλειά θα γίνει πιο γρήγορα, πιο αποτελεσματικά και με τις λιγότερες δυνατές απώλειες. Σκεφτείτε:

Μήπως το παιδί σας έχει συνέχεια απαιτήσεις; Συνήθως, όταν οι γονείς αναλαμβάνουν πολλά, το παιδί καταλήγει να γίνεται υπερβολικά απαιτητικό και γκρινιάρικο. Εάν διαπιστώσετε ότι συνέχεια ζητάει κάτι από εσάς κι εσείς σπεύδετε τα ικανοποιήσετε την επιθυμία του, μάλλον έχετε χάσει το μέτρο. Θα διαπιστώσετε ότι το παιδί είναι απολύτως ικανό να κάνει μόνο του περισσότερα από τα μισά από όσα σας ζητάει, απλά δεν θέλει να μπει στον κόπο να προσπαθήσει.

Μήπως το παιδί σας δυσκολεύεται να ολοκληρώσει οποιαδήποτε δουλειά μόνο του; Οκ, όλα τα παιδιά, ανεξάρτητα από την ηλικία τους, συχνά ζητάνε βοήθεια γιατί προτιμούν κάποιος άλλος να αναλάβει τις υποχρεώσεις τους -κι αυτό είναι φυσικό. Εάν ωστόσο, διαπιστώνετε ότι συστηματικά αναλαμβάνετε να κάνετε για εκείνο απλά πράγματα, όπως να κουβαλήσετε την τσάντα του, να πιάσετε το μπουφάν του από την κρεμάστρα που δεν είναι πολύ ψηλά για το ύψος του ή να τακτοποιήσετε τα παπούτσια του, μάλλον το παρακάνετε. Πριν το καταλάβετε, το παιδί σας θα είναι ένας έφηβος -θα έχει φτάσει δηλαδή στην ηλικία που θα πρέπει να αναλάβει την ευθύνη των πράξεών του- κι ακόμα θα υπολογίζει σε εσάς για να ολοκληρώσετε τις υποχρεώσεις του.

Μήπως το παιδί σας φέρεται σαν να είναι το... αφεντικό; Όπως έχουν διαπιστώσει οι ειδικοί ψυχικής υγείας, τα τελευταία χρόνια όλο και περισσότερα παιδιά έχουν μια αίσθηση ότι όλα τους «ανήκουν». Εάν και το δικό σας παιδί δεν παίρνει ποτέ την πρωτοβουλία να σας βοηθήσει κάνοντας κάποιες δουλειές στο σπίτι, είναι πιθανό να οδηγείται προς αυτή την κατεύθυνση. Το πρόβλημα, βέβαια, ξεκινάει πάντα από τους γονείς που προτιμούν να τα κάνουν όλα μόνοι τους, προκειμένου να μη χρειαστεί να πείσουν το παιδί να κάνει κάτι (και να υποστούν τη σχετική γκρίνια). Όμως με αυτό τον τρόπο μπορεί η συγκεκριμένη δουλειά να γίνεται, αλλά μεγαλώνουμε ένα παιδί που μαθαίνει ότι δεν χρειάζεται να έχει υποχρεώσεις κι ότι -μέσα στο σπίτι τουλάχιστον- δεν έχει καμία ευθύνη.

Πώς θα κάνετε το παιδί να αναλάβει υποχρεώσεις;

Πώς μπορούμε λοιπόν να σταματήσουμε να κάνουμε εμείς πολλά για το παιδί μας και να του δώσουμε την ευκαιρία να μάθει να αυτοσυντηρείται και να αναλαμβάνει πρωτοβουλίες και υποχρεώσεις; Είναι πιο εύκολο από ό,τι νομίζετε. Να μερικά tips για να ξεκινήσετε:

1. Εξηγήστε στο παιδί τι σημαίνει να είναι μέλος της οικογένειας. Ανάλογα με την ηλικία του, χρησιμοποιήστε τις κατάλληλες εκφράσεις για να του εξηγήσετε πώς τα μέλη μιας οικογένειας βοηθούν το ένα το άλλο και αναλαμβάνουν όλα μαζί να διεκπεραιώσουν κάποιες βασικές υποχρεώσεις. Πολλές φορές κάνουμε το λάθος να θεωρούμε ότι χρειάζεται να φτάσουν μια ηλικία και πάνω για να μπορούν να είναι σχετικά ανεξάρτητα. Κι όμως, ήδη από την ηλικία των 3 ετών τα παιδιά μπορούν να αρχίσουν να κάνουν τα περισσότερα πράγματα για την αυτοεξυπηρέτησή τους, με λίγη βοήθεια από τους γονείς.

2. Αναθέστε ευθύνες. Όταν θα είστε όλη η οικογένεια μαζί, εξηγήστε στα παιδιά (πάλι με γλώσσα που αρμόζει στην ηλικία τους) πόσες υπευθυνότητες έχουν οι γονείς κάθε μέρα και τι περιμένετε κι από εκείνα να κάνουν. Πείτε τους ότι όπως όταν πηγαίνετε στη δουλειά σας κι έχετε να κάνετε συγκεκριμένα πράγματα, έτσι και στο σπίτι υπάρχουν πολλά που πρέπει να γίνουν. Εάν δεν εργάζεστε εκτός σπιτιού, εξηγήστε πόσα κάνετε κάθε μέρα στο σπίτι και σε ποια σημεία θα μπορούσαν να βοηθήσουν.

3. Βάλτε χαμηλά τον πήχη. Το ζητούμενο είναι να εμπνεύσετε τα παιδιά ώστε να αναλάβουν αρμοδιότητες και να αρχίσουν να γίνονται ανεξάρτητα. Δεν μπορείτε να περιμένετε να τα κάνουν όλα τέλεια, αυτό θα εξαρτηθεί από το στάδιο της εξέλιξης στο οποίο βρίσκονται. Ένα τρίχρονο προφανώς και δεν μπορεί να σερβίρει φαγητό στο πιάτο του για να φάει, ένα 10χρόνο όμως μπορεί ακόμα και να δοκιμάσει να μαγειρέψει κάποιες απλές συνταγές. Σε γενικές γραμμές, αυτά που μπορούν να κάνουν, ανάλογα πάντα με την ηλικία, είναι:

Τα παιδιά ηλικίας 3-4 ετών μπορούν να μαζεύουν τα παιχνίδια τους, να βάζουν το άδειο πιάτο τους στο νεροχύτη, να τακτοποιούν τα παπούτσια τους στη σειρά και να βάζουν στη θέση του το μπουφάν και την τσάντα τους.

Τα παιδιά ηλικίας 5-7 ετών μπορούν επιπλέον να βάζουν πιάτα και ποτήρια στο πλυντήριο πιάτων, να κρεμάνε τα ρούχα τους στην κρεμάστρα, να ταΐζουν τα κατοικίδια και να ετοιμάζουν ένα απλό πρωινό.

Τα μεγαλύτερα παιδιά (7 ετών και πάνω) μπορούν -εκτός από τα προηγούμενα- να τακτοποιούν στη θέση τους τα πιάτα και τα ποτήρια από το πλυντήριο πιάτων, να βάζουν ηλεκτρική σκούπα και να σφουγγαρίζουν, να καθαρίζουν τον πάγκο της κουζίνας, να στρώνουν κρεβάτια, να επιλέγουν ποια ρούχα πρέπει να μπουν στον κάδο με τα άπλυτα και να πλένουν τα πιάτα.

4. Κάντε το να φαίνεται διασκεδαστικό. Εάν φροντίσετε αυτή η διαδικασία ανεξαρτητοποίησης και να συνεισφοράς να γίνεται σαν παιχνίδι, θα είναι πιο εύκολο για το παιδί να συνηθίσει αυτόν τον καινούριο κανόνα. Μπορείτε να χρησιμοποιείτε χρωματιστές κάρτες όπου θα γράψετε τις δουλειές που πρέπει να γίνουν και κάθε πρωί κάθε παιδί να επιλέγει μερικές και να γράφει από κάτω το όνομά του. Ή, να τραβάνε στην τύχη μέσα από ένα βάζο το χαρτάκι όπου θα αναγράφεται η δουλειά που του αναλογεί κάθε μέρα. Βάλτε δυνατά μουσική και κάντε τις δουλειές όλοι μαζί χορεύοντας και τραγουδώντας ή ό,τι άλλο μπορείτε να φανταστείτε.