Πολλοί εξακολουθούν να πιστεύουν ότι ο δείκτης νοημοσύνης ενός ανθρώπου (το γνωστό μας IQ) αποτελεί μια πολύ σαφή ένδειξη για την ακαδημαϊκή πορεία και την τελική επιτυχία ενός ατόμου. Και συχνά ταυτίζουν τις σχολικές επιδόσεις ενός παιδιού με την μετέπειτα πορεία του στη ζωή. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια αναρίθμητες επιστημονικές έρευνες έχουν αποδείξει ότι αυτό δεν είναι απαραίτητα αληθές. Μια από αυτές είναι η έρευνα που έγινε από τον διακεκριμένο επιστήμονα George E. Vaillant, και δημοσιεύτηκε στο βιβλίο του Adaptation to Life. Η έρευνα παρακολούθησε 95 σπουδαστές του Πανεπιστημίου Χάρβαρντ μέχρι να φτάσουν στη μέση ηλικία. Τα αποτελέσματά της είναι μάλλον απροσδόκητα: διαπιστώθηκε ότι όσοι είχαν στους καλύτερους βαθμούς στο Πανεπιστήμιο δεν ήταν απαραίτητα και αυτοί που τελικά τα πήγαν καλύτερα επαγγελματικά. Αντίθετα, υπήρχαν πιο «μέτριοι» φοιτητές που τα κατάφεραν καλύτερα σε τομείς όπως το ύψος του μισθού τους, η παραγωγικότητα και η καριέρα. Αλλά και σε ό,τι αφορά τα συναισθηματικά τους και τις σχέσεις με φίλους και οικογένεια, δεν ήταν οι καλύτεροι μαθητές αυτοί που είχαν το μεγαλύτερο... βαθμό!
Φαίνεται πως το υψηλό IQ δεν σημαίνει κι ότι οι άνθρωποι που το διαθέτουν είναι εξίσου καλοί στις διαπροσωπικές σχέσεις κι αυτό τους «κόβει πόντους» από την επιτυχία τους σε διάφορους τομείς. Αντίθετα, όπως υποστηρίζει ο Daniel Goleman, ο ψυχολόγος που είσαγε τον όρο «Συναισθηματική Νοημοσύνη» (ΕQ) με το ομώνυμο βιβλίο του («Emotional Intelligence», εκδ. Bantam Books), «υπάρχουν πολλές ενδείξεις ότι οι άνθρωποι με υψηλό EQ -εκείνοι δηλαδή που μπορούν να διαχειρίζονται τα συναισθήματα τα δικά τους και των άλλων- έχουν πλεονέκτημα στη ζωή τους και είναι πιο πιθανό να γίνουν ευτυχισμένοι και αποτελεσματικοί».
Τι είναι το EQ;
Τι σημαίνει τελικά να έχει κανείς συναισθηματική νοημοσύνη; Θα το καταλάβετε καλύτερα μέσα από ένα τεστ που έκανε ένας ψυχολόγος (ο Walter Mischel) από το Πανεπιστήμιο Stanford τη δεκαετία του '60. Ο Mischel έδωσε σε μια ομάδα παιδιών ηλικίας 4 ετών μια καραμέλα και τους έκανε την εξής προσφορά: εάν μπορούσαν να τον περιμένουν μέχρι να κάνει μια δουλειά χωρίς να τη φάνε, τότε θα τους έδινε κι άλλη. Διαφορετικά, θα έπρεπε να αρκεστούν στη μία. Κάποια από τα παιδιά έφαγαν την καραμέλα αμέσως μόλις ο ερευνητής χάθηκε από το οπτικό πεδίο τους. Κάποια άλλα περίμεναν 20 λεπτά μέχρι να επιστρέψει. Και για να μη σκέφτονται την καραμέλα που είχαν μπροστά τους βρήκαν διάφορους τρόπους να περάσουν την ώρα τους.... Τραγουδούσαν, μιλούσαν μόνα τους, κάποια αποκοιμήθηκαν. Αυτό που ήθελε να διαπιστώσει ο Mischel με το πείραμα αυτό ήταν πόσο εύκολα μπορούσαν τα παιδιά να διαχειριστούν διαφορετικά συναισθήματα, όπως η επιθυμία και ο αυτοέλεγχος, η ικανοποίηση και η ανυπομονησία, προκειμένου να κερδίσουν κάτι πιο σημαντικό από αυτό που βρισκόταν κυριολεκτικά μπροστά στα μάτια τους.
Δεκατέσσερα χρόνια μετά, η ίδια ομάδα επιστημόνων συνάντησε ξανά τα παιδιά που πλέον βρίσκονταν στην εφηβεία. Διαπίστωσαν ότι όσα είχαν αντέξει στον πειρασμό να φάνε την καραμέλα ήταν περισσότερο κοινωνικά, είχαν μεγαλύτερη αυτοπεποίθηση, αγαπούσαν τις προκλήσεις και επηρεάζονταν λιγότερο από το στρες. Αντίθετα, εκείνα που είχαν σπεύσει να καταβροχθίσουν την καραμέλα ήταν πιο ευέξαπτα, δεν έπαιρναν εύκολα αποφάσεις και είχαν πιο συχνές εκρήξεις! Προφανώς, ο τρόπος με τον οποίο ως νήπια κατάφεραν (ή όχι) να επιβληθούν στα συναισθήματά τους αποτελούσε μια σαφή ένδειξη για το πώς θα εξελιχθούν στη ζωή τους.
Πώς είναι να έχεις υψηλό EQ;
Οι άνθρωποι με υψηλή συναισθηματική νοημοσύνη:
- Αναγνωρίζουν τα συναισθήματά τους. Γνωρίζουν τον εαυτό τους και μπορούν να καταλάβουν τι ακριβώς νιώθουν τη στιγμή που συμβαίνει. Έτσι, μπορούν να πάρουν πιο σωστές αποφάσεις και να διαχειριστούν καλύτερα όσα συμβαίνουν γύρω τους.
- Μπορούν να διαχειρίζονται τα συναισθήματά τους. Ξέρουν ότι δεν ωφελεί να ανησυχούν πολύ. Έχουν την ικανότητα να τιθασεύουν το θυμό τους και να κοιτούν πάντα τη θετική πλευρά των πραγμάτων.
- Ξέρουν πώς να βρίσκουν κίνητρα. Οι άνθρωποι αυτοί έχουν την υπομονή να τελειώσουν μια δουλειά όσο καλύτερα μπορούν και μπορούν να βλέπουν μπροστά και να δρουν με βάση το μακροπρόθεσμο συμφέρον. Θα ήταν από τα παιδιά που μπορούσαν να περιμένουν και να μη φάνε την καραμέλα αν ήταν να τους δώσουν άλλη μία!
- Μπορούν να συναισθάνονται τους άλλους. «Διαβάζουν» τα συναισθήματα των άλλων και αντιλαμβάνονται πώς νιώθουν.
- Ξέρουν να διαχειρίζονται τις σχέσεις τους. Επειδή αναγνωρίζουν τα συναισθήματα των άλλων, μπορούν και να προσαρμόζουν ανάλογα τη συμπεριφορά τους ώστε να διαμορφώνουν υγιείς σχέσεις και να βγάζουν από τους ανθρώπους τον καλύτερο εαυτό τους.
Πώς μαθαίνεις τη Συναισθηματική Νοημοσύνη σε ένα παιδί;
Ο φυσικός χώρος όπου τα παιδιά μαθαίνουν να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται τα συναισθήματα είναι αυτός της οικογένειας. Όταν το μωρό κλαίει, η μαμά του σπεύδει να το πάρει αγκαλιά και να το ανακουφίσει. Όταν ένα νήπιο αρχίσει να χτυπιέται απαιτώντας κάτι, ο μπαμπάς του του εξηγεί ήρεμα και αποφασιστικά τι μπορεί και τι δεν μπορεί να γίνει, θέτοντας όρια στη συμπεριφορά του. Όταν ένα παιδάκι προσχολικής ηλικίας χαρίζει στους γονείς του μια ζωγραφιά, εκείνοι χαμογελούν για να του δείξουν πόσο εκτιμούν το δώρο. Όταν ένας μαθητής Γυμνασίου αποτυγχάνει στο τεστ των μαθηματικών, η μαμά του φροντίζει να το καθησυχάσει και να το ενθαρρύνει να προσπαθήσει περισσότερο για να τα πάει καλύτερα στο μέλλον.
Ο μόνος τρόπος για να αναπτυχθεί το EQ των παιδιών είναι να μεγαλώσουν μέσα σε μια ατμόσφαιρα με αγάπη και κατανόηση, με όσο το δυνατόν λιγότερη οργή και ένταση. Σε μια οικογένεια όπου έχουν χώρο και δυνατότητες για να εξερευνήσουν τον κόσμο και να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους, αλλά και να κάνουν λάθη ώστε να διαπιστώσουν ότι μόνο μέσα από τις αποτυχίες θα μάθουν τα πιο σημαντικά πράγματα στη ζωή.
Οι γονείς οφείλουν να σέβονται τα συναισθήματά του. Να δείχνουν κατανόηση και να το βοηθούν να τα αντιμετωπίσει με τον πιο θετικό τρόπο. Και το κυριότερο: να αναγνωρίζουν και να διαχειρίζονται και οι ίδιοι τα δικά τους συναισθήματα. Να γνωρίζουν ποια είναι τα όριά τους και να αγαπούν τον εαυτό τους.
Ποιοι γονείς μεγαλώνουν παιδιά με χαμηλή Συναισθηματική Νοημοσύνη;
Σύμφωνα με το βιβλίο του Goleman, το πιο χαμηλό «σκορ» στη Συναισθηματική Νοημοσύνη έχουν τα παιδιά που μεγαλώνουν με γονείς οι οποίοι:
- Αδιαφορούν εντελώς για να συναισθήματά τους. Είναι οι γονείς που όταν το παιδί τους θυμώσει ή στενοχωρηθεί, το αντιμετωπίζουν σαν μια ενόχληση και περιμένουν να του περάσει και δεν βλέπουν αυτές τις στιγμές σαν μια ευκαιρία να έρθουν πιο κοντά στο παιδί τους και να του μάθουν πώς να διαχειρίζεται και αυτά τα συναισθήματα.
- Είναι υπερβολικά φιλελεύθεροι. Οι γονείς αυτοί μπορούν να κατανοήσουν τα συναισθήματα του παιδιού αλλά το αφήνουν να αντιδράσει με όποιο τρόπο θέλει εκείνο -π.χ. ακόμα και ουρλιάζοντας ή χτυπώντας. Όπως και εκείνοι που αδιαφορούν για τα συναισθήματα του παιδιού, έτσι κι αυτοί οι γονείς δεν παρεμβαίνουν για να διδάξουν στο παιδί έναν εναλλακτικό, πιο δημιουργικό τρόπο να τα διαχειριστεί.
- Περιφρονούν τα συναισθήματα του παιδιού. Οι γονείς αυτοί είναι συνήθως επικριτικοί, σκληροί και τιμωρητικοί απέναντι στο παιδί. Συνήθως φωνάζουν πολύ και δεν δέχονται να ακούσουν την άλλη άποψη.
Διαβάστε κι εδώ πώς να αυξήσετε το IQ του παιδιού σας!