Δεν υπάρχει ο τέλειος γονιός. Η ικανοποίηση κάθε ανάγκης του παιδιού και η αποφυγή κάθε κατάστασης που προκαλεί πόνο και παράπονα, μπορεί πραγματικά να καταλήξει σε ένα δυστυχισμένο και μη εύκολα προσαρμόσιμο παιδί. Αυτή η αντιμετώπιση δεν το προετοιμάζει για μια ζωή όπου θα πρέπει να συνυπάρξει με άλλους ανθρώπους. Αρχικά, ένας κόσμος που εξυπηρετεί κάθε του επιθυμία θα του φαίνεται σαν το προσωπικό του βασίλειο αλλά σύντομα θα μετατραπεί σε ένα μοναχικό μέρος.

Ξεκινώντας από νωρίς 

Τα μωρά χρειάζονται κάποιον να τα παρατηρεί, να τα ακούει και να ανταποκρίνεται σε αυτά, ώστε να ευδοκιμήσουν. Ωστόσο, υπάρχει μια λεπτή γραμμή που πρέπει να τραβήξετε και που οριοθετεί το πότε πρέπει να λέτε «όχι». Πάρτε για παράδειγμα τη μητέρα ενός μωρού που ικανοποιεί κάθε του επιθυμία και πολλές φορές φαίνεται να γνωρίζει ακριβώς τι είναι αυτό που θέλει. Πρόκειται για μια μητέρα που εκπληρώνει τέλεια τον ρόλο της. Όταν το παιδί φτάσει τους 11 μήνες και δεν μπορεί ακόμα να περπατήσει, λατρεύει να κρατιέται από τη μητέρα του και να ανεβοκατεβαίνει τις σκάλες. Η μητέρα το κρατάει από τα χέρια και εκείνο ρίχνει όλο το βάρος του πάνω της με αποτέλεσμα τη σκυφτή στάση της μητέρας ώστε να το στηρίξει. Το παιδί απαιτεί να ασχολούνται με αυτό για μεγάλα χρονικά διαστήματα και η μητέρα δεν μπορεί να αποφασίσει πότε είναι σωστό να βάλει τέλος στη δραστηριότητα. Η ίδια εξαντλείται ενώ το παιδί γίνεται ακόμη πιο πιεστικό και ευερέθιστο.

Η δύναμη του «όχι»

Μια αρνητική απάντηση από τη μητέρα επιτρέπει στο παιδί να ανακαλύψει και τα δικά του όρια, δηλαδή, τι μπορεί να κάνει μόνο του. Επιτρέπει, όμως, και στη μητέρα να καταλάβει τι μπορεί να ελέγξει και τι θα τις κοστίσει η δραστηριότητα. Η διστακτικότητα της μητέρας να σηκώσει ανάστημα ενθαρρύνει τη δεσποτική συμπεριφορά του παιδιού. Αυτά τα χαρακτηριστικά όταν γίνονται μέρος της σχέσης μεταξύ τους, κάνουν τη μητέρα να αισθάνεται πως το ίδιο της το παιδί τη χειραγωγεί και τη φοβερίζει. Επίσης, το παιδί είναι συνεχώς θυμωμένο και απαιτητικό. Το να λέτε όχι μεταφέρει το μήνυμα πως είστε κι εσείς μια ξεχωριστή οντότητα. Η αντίληψη και η διαχείριση του εαυτού μας σαν ξεχωριστές οντότητες έχει μεγάλη σημασία. Τον πρώτο καιρό, η ικανότητα του μωρού να ελέγχει τον εαυτό του είναι πολύ περιορισμένη. Το παιδί δεν αντιλαμβάνεται τον εαυτό του ξεχωριστά από τους άλλους αν ο γονιός ανταποκρίνεται πολύ γρήγορα σε κάθε κλάμα ή επικοινωνία. Το μωρό έχει θορυβηθεί για κάποιον λόγο, κλαίει ή φωνάζει και αμέσως πάνω από την κούνια του εμφανίζεται το χαμογελαστό πρόσωπο της μητέρας ή του πατέρα. Αν αυτό συμβαίνει συνέχεια, το παιδί δεν μπορεί να αντιληφθεί πως οι γονείς έχουν κι εκείνοι τη δική τους ζωή. 

Η πραγματική επαφή με τους άλλους περιλαμβάνει απογοήτευση και εκνευρισμό, πάλη, αρνητικά συναισθήματα αλλά και αγάπη και αρμονία. Το μωρό αισθάνεται πως υπάρχει και είναι μια πραγματική οντότητα όταν ανταποκρίνεστε στην επικοινωνία του. Ένα μικρό διάστημα ανάμεσα στο κάλεσμα και την ανταπόκρισή σας του περνάει την ιδέα πως αποτελεί μέρος ενός μεγαλύτερου κόσμου. Το παιδί ξεκινά να κρίνει στη διάρκεια αυτού του χρόνου που μεσολαβεί.

Πολύ συχνά, ένα μωρό ξεκινά να βγάζει έναν ήχο και αμέσως κάποιος το σηκώνει από την κούνια και αναλαμβάνει δράση – αλλαγή πάνας, τάισμα, προσφορά παιχνιδιού. Μερικές φορές, προσπαθώντας να είμαστε οι τέλειοι γονείς, ερμηνεύουμε πρόωρα πριν το μωρό προλάβει να καταλάβει και να «γευτεί» αυτό που αισθάνεται. Η ιδέα του χρονικού διαστήματος ανάμεσα στο κλαψούρισμα και την ανταπόκριση είναι εξαιρετικά σημαντική για την ανάπτυξη του μωρού. Η μητέρα δείχνει στο μωρό πως είναι ασφαλές για εκείνο να κοιμηθεί μέσα στην κούνια όταν το βάζει σε αυτήν και προσπαθεί να το ηρεμήσει. Αν το αφήσει να κλαψουρίζει, ακούει το παράπονό του αλλά γνωρίζει τι είναι αυτό που χρειάζεται – ξεκούραση. Όταν η ενέργεια αυτή γίνεται με συνέπεια, η μητέρα ενισχύει την ιδέα του μωρού πως θα έχει ασφάλεια στην κούνια του αλλά και την αντίληψη του εαυτού του. Αν σηκώσει αμέσως το μωρό καθώς ξυπνάει και με την παραμικρή κίνηση, εκείνο θα έχει χάσει την ευκαιρία να εξερευνήσει το περιβάλλον γύρω του και να κερδίσει μόνο του κάτι από την εμπειρία. Αυτή η σύντομη στιγμή κουβαλά τους σπόρους της ανεξαρτησίας και της αυτοπεποίθησης.

Διαχειρίζοντας την απογοήτευχη

Μερικές φορές, όταν επιλέγουμε τις γρήγορες λύσεις για τη δυσφορία του παιδιού μας, κάνουμε αυτό που θεωρούμε σωστό για εμάς αλλά όχι απαραίτητα για εκείνο. Συχνά, παρατηρούμε τους γονείς να προσφέρουν αμέσως φαγητό σαν ανακούφιση, σε περιπτώσεις που κάτι άλλο αρκεί – όπως είναι η ομιλία ή το τραγούδι, και μια αγκαλιά. Οι περισσότεροι άνθρωποι αισθάνονται ανήμποροι μπροστά στο παράπονο ή το κλάμα και επιθυμούν να βελτιώσουν την κατάσταση άμεσα. Συχνά, νοιώθουμε πως μπορούμε να το καταφέρουμε αυτό μόνο όταν «κάνουμε» κάτι. Όμως, όταν η απάντηση στη δυσφορία είναι πάντα οι πράξεις, το μωρό μαθαίνει πως μόνο μέσω της δράσης μπορεί να αισθανθεί καλύτερα. Νιώθει πιο εύκολα ανησυχία και εκνευρισμό όταν αφήνεται μόνο του με τις δικές του δυνάμεις και αδυνατεί να ψυχαγωγήσει τον εαυτό του.

Συνήθως, συμπληρώνετε το διάστημα με κάτι οικείο που δεν επιτρέπει τη δημιουργικότητα ούτε την εμφάνιση κάποιας νέας μεθόδου. Η συμπεριφορά αυτή μπορεί να έχει σαν συνέπεια το σύνδρομο του «βαριέμαι» που παρουσιάζουν παιδιά του δημοτικού αλλά και τη δυσκολία των παιδιών να διατηρούν την προσοχή τους σε ένα μόνο πράγμα, να σκέφτονται, να εξερευνούν χωρίς να αποζητούν συνέχεια τη δράση.

Όταν χρησιμοποιείτε συνέχεια έναν αντιπερισπασμό για να ηρεμήσετε ένα αναστατωμένο παιδί, στην ουσία λέτε πως δεν επιτρέπετε και δε θα ανεχτείτε τα παράπονα. Όμως, λίγη γκρίνια και λίγα βογκητά, πρέπει να είναι αποδεχτά. Οι γονείς μπορεί να χρειάζονται να μάθουν τον τρόπο να ανέχονται και να παραμένουν με ένα γκρινιάρικο μωρό και να του προσφέρουν συμπόνια. «Ναι, ξέρω πως νιώθεις άσχημα, όλοι νιώθουμε έτσι μερικές φορές. Όλα είναι εντάξει. Σε λίγο, θα είναι καλύτερα…»

Η μητέρα, καθώς διαχειρίζεται την γκρίνια του μωρού, δεν το βοηθάει απλά να ξεπεράσει αυτό που περνάει εκείνη τη στιγμή αλλά του δίνει ένα πρότυπο να αντιμετωπίζει τις δυσκολίες. Με την ανοχή της στη συμπεριφορά του παιδιού, περνάει το μήνυμα πως τα συναισθήματα του παιδιού είναι αποδεκτά και υποφερτά, πως στο τέλος όλα θα είναι καλά. Το μάθημα της επιβίωσης παρά τα πιθανά προβλήματα, μας βοηθάει σημαντικά στο χτίσιμο των αντοχών μας και στην εμπιστοσύνη που δείχνουμε στους άλλους.

Με τη συνεργασία του κέντρου ειδικών θεραπειώνΛόγος & Επικοινωνία, www.logosepikinonia.gr